Bài 4: Tương lai, hiện tại và cân bằng cuộc sống

Bài này là sự phát triển và làm rõ hơn phần cuối của bài 3: Hiểu rõ về hạnh phúc. Trong bài này tôi sẽ làm rõ hơn về tương quan cân bằng giữa tương lai, hiện tại và niềm vui cuộc sống.

Thực tế xã hội

Mọi bài viết trải nghiệm của tôi thường từ những vấn đề của chính bản thân. Sau đó, tôi tìm giải pháp để thoát ra nó, nghiền ngẫm lại, hệ thống hóa rồi chia sẻ cho mọi người.

Bước chân ra ngoài xã hội, chúng ta cũng bị choáng ngợp trước sự xa hoa, hào nhoáng. Quay trở về họ hàng, bạn bè cũng dễ dàng thấy những người thành đạt không hiếm. Sự tiến lên hằng ngày hằng giờ của toán xã hội thúc lên chúng ta một áp lực tất yếu. Rồi những sở thích xa hoa, hưởng thụ đôi khi cũng làm người ta khao khát. Danh vọng và cả sự ngưỡng mộ, sự tôn trọng của xã hội cũng vô cùng hấp dẫn. Vừa mong muốn, vừa mệt mỏi là cảm xúc của đa số

Những sự hấp dẫn bởi tiền bạc, quyền lực, danh vọng này vừa là động lực, vừa là áp lực lên mỗi chúng ta. Nó thậm chí khiến người ta quay cuồng, hành động bất chấp cả luật pháp và đạo đức để có được. Chúng ta đối diện với những thứ này ra sao?

Về cơ bản ai cũng có ít nhiều hứng thú ở mức độ khác nhau với những thế kể trên. Nó hoàn toàn chính đáng, tuy vậy bạn vẫn cần tự hỏi chính bản thân mình xem mình thích những gì. Ở bài này, tôi sẽ chủ yếu nói về tiền bạc (xác suất hứng thú lên tới 99% mọi người). Các loại hình khác, bạn áp dụng tương tự.

Tiền có thể giải quyết được phần lớn các nhu cầu trong cuộc sống:

1. Sự hưởng thụ cuộc sống, vật chất, các nhu cầu thiết yếu (Y tế, giáo dục, lưu trú)
2. Dự phòng, mang tới sự an toàn, chắc chắn cho tương lai
3. Bệ phóng cho các kế hoạch
4. Khi đủ nhiều, nó cũng mang tới 1 phần quyền lực và cả sự ngưỡng mộ.

Như vậy tiền là vô cùng quan trọng với bất cứ ai trong mỗi chúng ta. Nhìn danh sách tác dụng phía trên, khó có ai mà không muốn có nhiều tiền. Một khi một chức năng giải quyết 1 việc cụ thể nào đó của tiền được xác định, niềm khao khát sẽ dâng lên vô cùng mãnh liệt.

3 cấp độ của mục tiêu kiếm tiền

Về việc kiếm tiền, chúng ta chia thành 3 cấp rất rõ:

1. Tồn tại: Cấp độ phục vụ nhu cầu cơ bản
2. Ổn định: Cấp độ vươn lên hưởng thụ nhu cầu, chất lượng cuộc sống cơ bản tốt.
3. Hưởng thụ: Cấp độ tận hưởng và trải nghiệm những nhu cầu bậc cao

Không cần bàn về cấp 1 nữa, mức tối thiểu. Nó tất yếu, tất yếu tới mức bạn không có quyền lựa chọn. Đó là trách nhiệm, phải chấp nhận nó, bao gồm cả việc mệt mỏi về thể xác và tinh thần. Level này mới là mức tồn tại, chưa phải sống đúng nghĩa. Vẫn có thể có một vài niềm vui, nhưng tổng số trải nghiệm hưởng thụ của bạn quá thấp. Áp lực mà người ở cấp 1 phải chịu cũng nặng nề hơn cấp 2, 3 rất nhiều.

Nâng cấp Level

Có rất nhiều người thuộc cấp độ 1: Tồn tại. Tuy nhiên, trong chính cấp độ này lại chia làm 3 nhóm:

1. Nhóm an phận: Thường là những người học kém từ bé, bị chê trách từ thầy cô bạn bè, gia đình xã hội. Những sự chỉ trích đó vô tình đã khiến họ và xã hội gần tự định vị họ ở cấp thấp. Do đó kỳ vọng từ chính bản thân và xã hội đều giảm mạnh. Họ không còn bị áp lực từ người này giàu, người kia giỏi. Gia đình cũng không nặng nề việc họ phải quá thành công. Họ sống một cuộc sống với thu nhập trung bình, nhưng với một tâm hồn thoải mái. Đi làm, hưởng thụ cơ bản, không mơ mộng tính toán cao siêu.
2. Nhóm trăn trở: Nhóm này có thu nhập thuộc level 1, tuy nhiên họ có ý thức hơn với sự phát triển, thăng tiến của toàn xã hội. Họ có cảm thấy áp lực từ sự thành công của người khác. Họ cũng có khát vọng vươn lên, dù mới chỉ ở mức độ nảy mầm.
3. Nhóm mắc kẹt: Là những người có trình độ hơn một chút. Nhưng không dám thay đổi, chuyển đổi và bị kìm kẹp trong vỏ bọc của sự ổn định, thực ra là sống mòn cấp thấp. Nhóm này thậm chí còn khó thoát khỏi level hơn nhóm trăn trở, do họ bị cái “mác” của trình độ và sĩ diện kìm kẹp.

Những người đang đọc điều này, đương nhiên thường chỉ thuộc nhóm 2 & 3. Cả 2 nhóm này có đặc điểm cực kỳ dễ sinh ra sự bất mãn và stress, bởi áp lực căng thẳng dồn lên họ mỗi ngày. Họ không có được cái vô tư an phận của nhóm 1, nên tâm chưa được một ngày bình an.

Đổi lại, đứng trước họ là một cơ hội thay đổi. Mỗi ngày, áp lực kia như con dao đâm thẳng vào tim họ. Nỗi đau đó là cần thiết, để thúc đẩy 1 mầm cây xuyên qua lớp đất và mọc lên.

Ở đây chỉ còn hai lựa chọn:

• Hoặc chấp nhận quay về sống như nhóm An Phận.
• Hoặc chịu khổ để nâng cấp, bước lên Level 2.

Tuyệt đối không nên giữ mình ở nhóm 2 – 3. Bởi bạn vừa có thu nhập thấp, vừa khổ đau mệt mỏi về tinh thần. Thấy khổ quá thì phải tìm đường thoát nó ra, lên hẳn hoặc xuống hẳn, đừng ở giữa.

Đặc trưng cố hữu của Level 1 là sự thiếu ổn định và bất an. Chỉ cần một biến cố đủ lớn xảy đến, gần như họ không có khả năng phòng thủ. Thực tế ở bất kỳ cấp độ nào cũng tồn tại những rủi ro không thể tránh, nhưng càng ở Level thấp thì càng khó chống lại những rủi ro mà ở cấp cao hơn đã có thể phòng bị.

Cái giá phải trả trong quá trình nâng cấp Level

Nâng cấp từ Level thấp lên cao hơn không bao giờ miễn phí. Nó luôn đi kèm những cái giá mà mỗi người phải sẵn sàng chấp nhận. Nó có thể coi là đắt, chính vì vậy người ta chỉ dừng ở mong muốn, ước mơ, trăn trở chứ không dễ gì thực hành.

Cái giá về sức khỏe

1. Làm việc nhiều hơn, thêm giờ, thêm việc nặng, áp lực liên tục.
2. Thân thể hao mòn, bệnh tật dễ đến sớm.
3. Nếu không cân bằng, có thể đổi vài năm kiếm tiền lấy vài chục năm sức khỏe.

Cái giá về thời gian

1. Thời gian cho gia đình, bạn bè, sở thích cá nhân sẽ ít đi.
2. Có khi cả tuổi trẻ chỉ xoay quanh làm việc và tích lũy.
3. Đây là sự đánh đổi khó nhìn thấy ngay, nhưng khi ngoảnh lại sẽ thấy tiếc nuối.

Cái giá về tinh thần

1. Stress thường trực, lo âu, áp lực so sánh.
2. Niềm vui thường kỳ bị mất đi, thay vào đó là những đêm mất ngủ, những ngày bất an.
3. Nếu không có điểm tựa tinh thần, rất dễ sinh bất mãn, cay cú.

Cái giá về quan hệ

Ít thời gian dành cho người thân, tình cảm dễ nhạt đi. Con cái, cha mẹ, vợ chồng đều trở nên lỏng lẻo. Chạy theo công việc có thể làm mất cân bằng gia đình, mất đi sự gắn kết.

Nghịch lý tổng hợp

Không nâng cấp thì bị chôn vùi trong bình an giả tạo. Nó như một ngôi nhà tranh, đủ che chở những cơn mưa nhỏ, rung lắc trước cơn giông và tan tành trong bão. Nâng cấp là một lựa chọn tốt, nhưng cái giá của nó đủ đắt. Đắt là vấn đề, nhưng còn 2 yếu tố khác khó chịu hơn nữa:

1. Chịu khổ, đồng ý nhưng là bao lâu? Không có thời gian cố định cho sự chuyển đổi level. Xác suất thành công của việc nâng cấp level cũng không hề tuyệt đối.
2. Bạn thậm chí bị kéo lùi hơn khi quá trình nâng cấp không thành công. Lúc đó mệt mỏi cả về thể xác, tinh thần, tụt lùi về tiền bạc.

Quan điểm cá nhân

Tùy vào góc nhìn của bạn về thế giới này, cuộc đời này mà đưa ra quyết định. Ở góc độ cá nhân tôi có vài lời khuyên như sau:

1. Level 1 lên level 2 thì phấn đấu cao độ. Tức là chấp nhận việc trả giá cao một cách tất yếu. Nó thậm chí kéo dài tới tuổi 50. Độ tuổi chính là giới hạn của sự phấn đấu chuyển level này. Thực tế việc tập trung cao độ, chiến lược đúng đắn thường bạn mất không quá 10 năm để lên dc level 2.
2. Nếu bạn may mắn có một hoàn cảnh gia đình tốt, hoặc một năng lực khá để có công việc có thu nhập tốt. Tức là xuất phát điểm bạn đã là level 2, mọi việc dễ thở hơn rất nhiều. Lúc này nền của bạn thực sự cao hơn rất nhiều, cứng cáp để chống chịu phần lớn giông bão. Việc phấn đấu lúc này vẫn rất cần thiết, nhưng nó khác hẳn tinh thần của việc từ Level 1 – 2.

Tôi thường gọi cái tiêu chuẩn sống hằng ngày của chúng ta là nền (base). Nền càng cao thì thế càng mạnh, càng vững. Dù chuyển đổi từ level nào đi nữa, cũng cần xây nền thật chắc, cố định ở nền đó tránh sự khao khát bào mòn tâm trí. Hãy để công việc bào món tâm trí, đừng để ước mơ và áp lực khiến bạn mệt mỏi. Sự tích lũy đủ mạnh ở nền cũ, tới khi đạt thì chuyển nền mới, không bao giờ chuyển nền từ từ, bởi bạn sẽ trở thành nô lệ, kẻ chạy theo và bám đuổi những nhu cầu vô tận, cả đời mệt mỏi.

Tôi thường dùng hoạt động đi bộ để nói về sự chuyển đổi level này. Cụ thể hơn:

Mục tiêu là 1 dòng chảy liên tục: Tức ngày nào cũng tiến về phía trước, không phải mục tiêu cố định nữa (Bao nhiêu tiền, bao nhiêu nhà, xe). Các mục tiêu cố định nếu có phải đủ xa để có chiến lược và hướng đi đúng đắn. Tâm trí, sức khỏe của bạn sẽ bị bào mòn bởi các mục tiêu “khả thi”.

Hãy tưởng tượng, mục tiêu của bạn là đi bộ từ HN vào SG. Nghe thực sự to tát và đáng sợ, đi bộ 2000 km. Mục tiêu về tiền bạc cũng y hệt như vậy, một mục tiêu đủ chuẩn sẽ định hình phương pháp đúng cho bạn. Mục tiêu là 2km, bạn thậm chí chạy hết tốc lực. Nhưng 2000km, bạn không chạy nữa. Bạn lên kế hoạch, bạn bình thản, bạn tính toán hợp lý. Thực tế lao đầu vào chạy, bạn lại chỉ có thể tới mục tiêu 20 30km. Nhưng đi bộ, bạn có thể đi hàng vạn km.

Cá nhân tôi, mỗi ngày đều đi bộ kết hợp chạy nhẹ nhàng khoảng 7km. Mọi thứ nhẹ nhàng, không áp lực, tôi cũng không quan tâm lắm về tổng số quãng đường. Tôi không coi 2000 km là đích đến, mà tôi tận hưởng từng hành trình 7km hàng ngày. 1 năm trôi qua, quãng đường tôi đi được đã vượt qua khoảng cách từ HN tới SG. Trong phần đời còn lại, đương nhiên quãng đường tôi đi qua sẽ dài hơn 1 vòng trái đất (điều mà bạn nghe chắc cũng trầm trồ). Hay đơn giản hơn, nhìn vào số km đã chạy của chiếc xe bạn. Bạn sẽ bất ngờ, ko thể ngờ mình đã đi cả vòng quanh trái đất rồi sao (4 vạn km).

Nếu bạn cứ nhìn quá tập trung vào mục tiêu đi vòng quanh trái đất, nó tạo áp lực nên bạn vừa khiến bạn cảm thấy bất khả thi, vừa cảm thấy áp lực để rồi lao vào chạy nhanh trong quá trình vốn dĩ phải chạy bền. Có lẽ bất cứ ai từng lái xe đều có cảm giác này, dù biết rằng có vận tốc, có quãng đường thì phải đủ thời gian mới tới. Nhưng càng nghĩ về đích, bạn càng nôn nao, nóng vội. Trong khi đó, nếu vừa lái xe vừa tận hưởng, đủ thời gian, mọi thứ vẫn sẽ tới. Đương nhiên đích không tự đến, tôi chỉ nhắc bạn rằng, khi tiến lên, nhìn vào đích ít thôi.

Cái hại của mục tiêu quá khả thi

Mục tiêu khả thi nghe thì hay, chứ thực ra rất nguy hiểm. Ví dụ: Chạy bộ 500m, kiếm được 100 triệu. Đúng là chưa có cái nhỏ, sao làm cái lớn. Rồi mục tiêu phải khả thi, kế hoạch mới thực tế. Tuy nhiên sự nguy hiểm của nó là nó giết chết con đường đúng ngay từ đầu. Mục tiêu 100 triệu, đầu bạn có thể lên plan đánh lô, tiết kiệm vặt. 100 tỷ bạn còn suy nghĩ tới những việc đó không? Một mục tiêu đủ dài là cần thiết để bạn chọn đúng hướng ngay từ đầu. Như cách bạn chọn cả ngàn km thay vì 500m. Nhớ nhé, hướng đi đúng thường chỉ có ở mục tiêu đủ lớn.

Ở level 2, hãy tiến về phía trước với một tâm thái ung dung tự tại. Bước được xa thì tốt, hiện tại vẫn rất ổn, trải nghiệm hành trình tiến liên, không còn là áp lực nữa. Đó là lí do tôi muốn các bạn chịu khổ, chịu cực để tiến tới level 2 trước. Tại đó, vẫn phấn đấu, vẫn chạy đua, nhưng là tâm thế khác hẳn.

Sai lầm phổ biến là việc nâng cấp từ level 2 lên level 3 bạn vẫn tập trung cho tương lai quá nhiều, tức là bán hiện tại quá rẻ mạt để mua tương lai. Lúc này, đã nên trân trọng hiện tại, chỉ hướng tới tương lai với phong cách đi bộ. Nó không chỉ bình an, mà còn đi xa hơn rất nhiều so với việc bạn lao vào chạy. Chưa kể trải nghiệm cuộc đời tổng thể của bạn sẽ tốt hơn rất nhiều.

Về tài chính, và giải pháp đầu tư cụ thể, nó được đề cập nhiều hơn tại blog đầu tư: GsPhong.com. Bài này tôi chỉ muốn bạn có tư duy thật chuẩn. Xác định mình đang ở nhóm nào, muốn chuyển lên nhóm nào. Từ đó đi bằng tâm thế nào, đánh đổi những gì cho phù hợp. Mục tiêu thì thật hấp dẫn, nhưng giá thì không rẻ, đó là lí do phải tính toán khi bỏ “vốn liếng” ra.