“Học” như thế nào? Tiếp nhận thông tin dễ hơn

Chúng ta kết thúc 12 năm học phổ thông, học thêm 4 – 5 năm đại học. Có người học thêm Thạc Sĩ, Tiến Sĩ hay xa hơn nữa. Đó là sự học ở nhà trường, thực tế thì chúng ta phải học suốt cuộc đời này. Mỗi người dừng lại ở một mức bằng cấp khác nhau, nhưng không ai trong chúng ta được phép ngừng học. Và tất nhiên dù bạn có muốn hay không, bạn vẫn học mỗi ngày bằng đủ thứ thông tin tiếp nhận vào đầu.

Không có ai lười học, bởi học là bản năng gốc của mỗi người. Ngay từ khi chào đời bạn đã học bắt chước, học làm theo, nói theo. Tới khi lớn, bạn tiếp tục những việc đó và thêm cả học kiến thức. Việc lười học đơn giản chỉ là lười tiếp nhận kiến thức ở một lĩnh vực hay các môn học. Không ai từ chối thông tin ở tất cả lĩnh vực, ngay cả khi bạn đang xem phim, đọc truyện đó cũng là một kiểu học.

Nếu như học là bản năng, thì lười biếng và ham vui cũng là 2 bản năng khác. Khi kết hợp lại, ta có thể hiểu như sau:

Con người luôn đói và thèm khát thông tin, kiến thức (Học) nhưng việc này lại phải thõa mãn yêu cầu là vui vẻ và nhàn hạ. Do vậy một người có thể rất lười học bài trên lớp nhưng có thể đọc nhiều cuốn truyện dài hàng trăm trang hay lướt Facebook liên tục hàng giờ (vì nó vui, hấp dẫn). Nhu cầu thông tin nó lớn vô cùng, không tin hãy kiểm chứng thái độ “hóng” của bạn khi có một vấn đề hot.

Chúng ta đã nắm rõ được bản chất của mình, để học chẳng có gượng ép nào nổi đâu, mà phải dùng chính cái gốc để giải quyết:

1. 1. Tạo ra sự hấp dẫn, vui vẻ khi học, đó có thể là giáo viên hài hước, cũng có thể là ngôn ngữ vui nhộn. Học trong cuộc sống cũng vậy, vui mới học được. Ví dụ lồng ghép một tí thực tế, sex hay tiền bạc.
   2. Thông tin phải được đơn giản hóa để dễ hiểu, nhưng lại phải đủ sâu sắc để đi vào bản chất vấn đề. Infografic là lựa chọn rất tốt cho bạn bởi nó ngắn gọn, trực quan, đủ & đẹp.
   3. Chia nhỏ để khắc phục sự lười biếng, mà cụ thể là những đoạn trích dẫn hay, một bài luận thay vì cả cuốn sách.
   4. Kích thích sự tò mò hoặc hiếu thắng
   5. Giải quyết các nhu cầu trực tiếp, ngắn hạn

Quyết tâm, nỗ lực, cố gắng này nọ chỉ có trên TV và trong sách hoặc là “con nhà người ta”, không phải chúng ta. Lười biếng, ham vui mới là gốc – HP

Khi chúng ta đi học, bạn thử hỏi được bao nhiêu môn học, giờ học đáp ứng các tiêu chí: 1, 2 phía trên. Sự khô khan trong sư phạm, sự phức tạp hóa hoặc hiểu chưa thật sự sâu của chính người dạy sẽ khiến người học vô cùng chán. Ngày nay, chúng ta đã trưởng thành, mọi thứ vẫn không thay đổi. Ai cũng nói đọc sách để thành công, đọc sách giống phương Tây này nọ. Toàn những lý thuyết sáo rỗng, hãy xem cả ngàn đầu sách đang bán ngoài thị trường, được bao nhiêu cuốn sách đáp ứng các tiêu chí trên? Tôi tin rằng mình là một người “chăm học” nhưng tôi cũng không đọc nhiều sách. Tôi đọc rất nhiều mỗi ngày, nhưng rất tiếc sách lại không nằm trong số đó. Tôi có kệ sách, tôi bỏ khá nhiều tiền cho các cuốn sách bán chạy nhất, tôi đọc thử nhưng rồi cũng giống các bạn, tôi gấp nó lại khi không quá 20 trang hay có chăng là nửa cuốn.

Hãy cùng xem những đặc tính cố hữu của các đầu sách hiện tại:

• Đa số các cuốn đều dài lê thê, mà thực tế mỗi cuốn sách thành công chỉ cần 5 – 10 mục hay, thậm chí vài câu hay trích đoạn xuất sắc. Nhưng để cho giống sách một chút, người ta vẽ vời vào nó quá nhiều. Không có một cuốn sách nào toàn tinh túy từ đầu tới cuối.
• Có cuốn thì cố gắng làm phức tạp hóa vấn đề đơn giản, dùng thật nhiều thuật ngữ chuyên môn để thể hiện sự cao siêu, lừa bịp người đọc.
• Sách viễn tưởng, tức lấy các tấm gương tỷ phú, người siêu thành công để giáo dục. Bạn sẽ thấy sách rất đúng, tất nhiên không áp dụng được gì. Rất ít cuốn sách thực tế một chút, do vậy hoặc không hấp dẫn hoặc chẳng mang lại lợi ích gì đáng kể sau khi đọc.
• Rao giảng đạo đức một cách phi thực tế. Có thể nó không sai, nhưng nó không hề phù hợp với hoàn cảnh mỗi cá nhân chúng ta. Chúng ta còn đang ngập trong nợ nần, đang thất nghiệp nhưng lại nói với chúng ta rằng hạnh phúc là được giúp đỡ người khác.

Duy chỉ có các sách dạy chuyên môn cụ thể (Ví dụ: Kỹ thuật nuôi cá chép) còn có thể coi là có ích thực sự, tuy vậy lại hạn chế đối tượng. Tôi không nghĩ nên đổ lỗi cho người Việt lười đọc sách, chúng ta có quá ít thứ hay ho để đọc. Vừa lười, vừa ham vui lại muốn học thì làm như thế nào?

1. Tôi đặc biệt khuyên bạn nên xem phim & đọc tiểu thuyết. Đầu tiên là nhu cầu giải trí sẽ kéo bạn quan tâm trước, sau đó suy nghĩ và chiêm nghiệm, rút ra bài học trong đó. Hạn chế xem clip hài, các video ngắn. Nó khiến bạn hời hợt, vội vã và tất nhiên chẳng học được gì đáng kể. Chúng ta ham vui, phải dùng chính ham vui để mong muốn học tập. Sách văn học, tiểu thuyết được tôi đặc biệt khuyến nghị trong học tập. Đọc nhiều sẽ thành thói quen, lúc đó đọc sách cũng dễ hơn.
2. Nên đọc các bài biện luận ngắn, nó khiến bạn vượt qua được sự lười biếng dễ hơn nhiều. 1 bài không đọc được thì đừng nói là 1 cuốn sách. Nếu bảo bạn đọc hết cả cuốn Cộng+ có khi bạn phân vân, nhưng một bài này chắc là ổn. Nhưng Cộng thì toàn những bài độc lập được hệ thống nên rất dễ đọc.
3. Đọc các phát biểu, bình luận, quan điểm của 1 cá nhân cụ thể. Tính thực tế sẽ thu hút được bạn, từ đó bạn sẽ học thêm một chút. Ngoài ra sự thụ động đó lại dễ tiếp nhận hơn ngồi nghe giảng.
4. Xem truyền hình, youtube nhưng chọn nội dung hữu ích như khám phá, kiến thức. Ít ra cách này cũng khiến bạn dễ mở cái đầu đầy lười nhác của mình hơn một chút.
5. Học cưỡng chế, thụ động ở một thời gian hợp lý. Bạn nên nghe radio, sách nói khi lái xe, nghe nhạc rất nhanh chán và vô bổ. Nhạc chỉ nên nghe khi cảm xúc đang tuyệt vời, còn lại hãy nghe sách hoặc radio trong suốt quãng đường di chuyển.

Thật tuyệt vời nếu bạn may mắn có được một người thầy giáo tốt với 3 tiêu chí: Kiến thức sâu sắc nhưng diễn giải đơn giản lại trên cơ sở hài hước. Đó là người kích thích sự học trong bạn, giúp bạn “thèm” học và học rất vào. Chúng ta không có nhiều giáo viên đạt 3 tiêu chí này hiện nay, thậm chí đạt được một cũng là một giáo viên khá rồi.

Ngoài ra, cũng phải đề cập rằng những kiến thức hữu ích phần lớn không hấp dẫn (Chính xác nhất là không được trình bày hấp dẫn). Do vậy nó vô cùng hạn chế trong tiếp cận thông tin. Không những vậy, nó còn phải cạnh tranh với hàng ngàn đề tài giải trí, hoặc kiến thức ít giá trị khác nhưng đánh đúng hơn vào tâm lý, nhu cầu của người đọc. Không có cách nào cưỡng chế để bắt bạn học thứ khô khan, chỉ có cách tìm thứ gì vừa hay vừa vui mà đọc, dù hiếm. Đừng đọc mỗi những gì vui.

Tất cả những mục trên mới là một phần trong chủ đề “học” như thế nào. Nó mới là bước cơ bản nhất, là nhồi thông tin vào đầu bạn. Trong phần 2 & 3, tôi sẽ đề cập tiếp tới lưu trữ, ghi nhớ, phát triển & xử lý thông tin đó. Nhưng hãy nhớ, nạp dữ liệu luôn là bước nền, bước đầu tiên để bắt đầu tất cả.

Hoài Phong