Bắt đầu bằng trích dẫn một câu chuyện, H.P xin viết tóm tắt lại cho gọn:
“Một lần thư ký của Bác là Vũ Kỳ có hỏi bác rằng:
– Cháu làm việc với bác lâu như vậy, mà chưa thấy bác gắt với cháu. Chỉ thấy anh em chúng cháu cáu gắt với nhau.– Chú làm việc với Bác lâu, thì Bác làm việc với chú cũng lâu chứ, thế mà Bác có thấy bao giờ chú chú cáu gắt với Bác đâu.”
Câu chuyện đã mở ra cho chúng ta một ý rất rõ ràng: Phản ứng của con người không chỉ là tính cách. Theo H.P, những yếu tố lớn nhất để điều chỉnh hành vi, thái độ giữa người với người bao gồm:
- Sự tôn trọng
- Sự sợ hãi
- Tình cảm
- Quyền lợi trực tiếp
Khi có càng nhiều yếu tố hoặc mức độ tác động càng mạnh, cách cư xử càng được điều chỉnh rõ rệt.
- Ví dụ một nhân viên bán hàng có thái độ coi thường một người có vẻ ngoài trông không sang trọng. Thái độ này đến từ sự thiếu tôn trọng.
- Đa số mọi người sẽ ngoan ngoãn nếu bàn bên cạnh là 5 anh xăm trổ, người kín mực tới hỏi han. Rõ ràng sự sợ hãi cũng điều chỉnh thái độ là rất rõ rệt. Bạn cũng không đòi ăn sống người ta trong những va chạm giao thông.
Tình cảm có thể ví dụ đơn giản qua việc một người có ngoại hình tốt thì bán hàng thường dễ đạt doanh số cao hơn. Bởi thái độ của người tiếp cận luôn là dễ chịu hơn.
Quyền lợi trực tiếp: Bạn cảm thấy bực bội trong người, bạn dễ dàng cáu với chồng. Nhưng bạn lại không dám làm điều đó với sếp của mình. Cơn bực kia vẫn tồn tại, chỉ là quyền lợi đã điều chỉnh hành vi của bạn.
Kinh tế mới là đề tài yêu thích của H.P. Nhưng lâu lâu chia sẻ chút về cuộc sống cũng là rất hợp lý.
H.P muốn thông qua một quy tắc của cuộc sống để giải thích những hành vi cơ bản. Từ đó chúng ta có thể áp dụng cho nhiều việc khác. Có thể hình dung nó qua việc dạy con:
Nhiều người nhầm lẫn một đứa trẻ nghe lời là đứa trẻ ngoan. Họ cũng cho rằng đứa trẻ tuân thủ các yêu cầu sẽ là đứa trẻ tốt. H.P chưa bao giờ quan điểm như vậy.
Tại sao một đứa trẻ nghe lời cha mẹ?
- Khi còn < 3 tuổi, 1 câu quát của cha mẹ có thể khiến bất cứ đứa trẻ nào đó tuân thủ. Nó chưa hiểu về sự tôn trọng, tình cảm mới chỉ mù mờ. Sự sợ hãi hoàn toàn có thể lấn át khiến nó thực hiện mọi thứ theo yêu cầu.
-
Khi một đứa trẻ bước sang tuổi lên 5, nó tiếp tục phải nghe lời bởi sự phụ thuộc và sợ hãi.
-
Bước sang tuổi thứ 12, sự sợ hãi ngày một giảm đi. Đứa con trai rất ngoan của bạn ngày nào bắt đầu cãi bạn. Nó cũng biết “tỏ thái độ” khi không vừa lòng.
-
Bước sang tuổi 21, đứa trẻ rất ngoan ngày xưa nay đã vác xe ra đua bên bờ hồ. Sự phụ thuộc, sự sợ hãi của nó với bạn đã hết hẳn, bạn bất lực trước nó.
Khi bạn đánh 1 đứa trẻ 3 tuổi: Nó 10 phần sợ. Đứa trẻ 5 tuổi: 8 phần sợ, 2 phần tức. Đứa trẻ 10 tuổi: 4 phần sợ, 6 phần tức. Đứa trẻ 15 tuổi, sợ chỉ còn 1 phần, tức bực, hận thù, cay cú sẽ là 9 phần.
Cá nhân H.P từng chứng kiến những gia đình cha mẹ đánh con phải ngang với tra tấn ngay từ bé. Nhưng rồi đứa con đó vẫn trở thành đứa trẻ hư. Mặc dù nó đã có hàng chục năm tuân thủ đúng nghĩa “đứa trẻ ngoan”.
Vấn đề ở đây là họ chỉ tập trung vào SỰ SỢ HÃI. Nó không thể mãi tăng theo thời gian. Rất dễ để làm 1 đứa trẻ 5 10 tuổi sợ hãi. Vậy khi nó 15, 18 20 tuổi, bạn làm thế nào để dùng sự sợ hãi kiểm soát thái độ của nó?
Bên cạnh đó, cũng rất nhiều người thành công nhờ sự nghiêm khắc của cha mẹ. Theo H.P, bồi dưỡng tình cảm và sự tôn trọng chính là mấu chốt. Bởi đó là 2 thứ càng lớn đứa con của bạn càng hiểu sâu sắc. Đứa trẻ cư xử đúng mực là bởi nó hiểu được những gì cha mẹ đã làm. Nó được nhìn vào hành động hàng ngày, từ đó tạo ra sự tôn trọng. Chính sự tôn trọng này sẽ là nền tảng lớn nhất duy trì mối quan hệ tốt đẹp.
Chỉ có tình cảm, không có sự tôn trọng thì việc bất mãn này nọ kiểu gì cũng xảy ra ở mức độ ít nhiều. Giống như bạn và người yêu vậy, lúc không tôn trọng nhau thì yêu mấy cũng “đáng gì”.
Ngay lúc này, nếu bạn cảm thấy con bạn rất “nghe lời”. Ngoan theo ý bạn, đừng vội tự hào. Hãy đặt câu hỏi: Tại sao nó nghe lời? Vì mình rất đáng để nó tôn trọng, vì nó yêu thương mình hay vì nó sợ mình? Sau đó điều chỉnh bản thân, để những hành động của bạn trong cuộc sống, với chính vợ con, cha mẹ, người thân là cơ sở hình thành sự tôn trọng.
Vợ tôi từng rất shock khi 1 thằng cháu họ khi lên cấp 3 cãi bố mẹ bằng những lời khá “láo”. Nó rất ngoan và học giỏi, tôi nói đơn giản chỉ là khi nỗi sợ = 0 thì sự cư xử luôn có điều chỉnh trong lúc bực tức. Đứa con đó rất tôn trọng cha mẹ, nhưng nó không sợ. Và lúc bực tức, hành vi hoàn toàn có thể như vậy. Nhưng đây không phải vấn đề nghiêm trọng gì. Mọi chuyện chỉ nghiêm trọng nếu không có tình cảm và sự tôn trọng. Còn việc sợ là không cần thiết.
Lại có gia đình khác, đứa con cực kỳ ngoan ngoãn. Cha mẹ cũng hết sức chuẩn chỉ đi kèm nghiêm khắc. Nó có được cả sự sợ hãi, sự tôn trọng, hiệu quả gần như tuyệt đối. Tuy vậy khi lớn lên, nếu sự sợ hãi biến mất càng sớm, đứa trẻ càng năng động, sáng tạo. Ngược lại, nó sẽ tạo thành một người “lành như đất”. Kết thúc sự nghiêm khắc sớm một chút để tháo gỡ sự tự do sáng tạo cho con cái là cần thiết.
Cũng có gia đình đứa trẻ rất nghe lời. Nhưng bố của nó lại vượt đèn đỏ, chửi bậy và thậm chí còn đánh đập vợ con. Ông vẫn luôn tự hào con của mình rất “ngoan”. Rủi ro hư hỏng của đứa trẻ này luôn rất cao.
Nhớ nhé bạn, khi con bạn lớn lên nó sẽ lần lượt: Không sợ bạn nữa, không phụ thuộc bạn nữa. Hãy để nó tôn trọng, để nó tình cảm.
Đối với cách cư xử với người khác, tôn trọng bất cứ ai chính là cách kiềm chế cơn nóng giận của bạn. Bạn chỉ dám nóng với người “cửa dưới” nói chung. Hãy đặt họ lên ít nhất ngang hàng, dù sao cũng điều chỉnh đi thái độ của bạn.