Bài 0: Phân loại các nhóm kiến thức để sử dụng cho hiệu quả

Học để sống tốt hơn, hướng tới thành công và hạnh phúc. Để việc bắt đầu học hiệu quả, bạn cần sắp xếp và phân loại những gì mình phải học. Điều này giúp bạn nắm được chính xác: Cần học gì và học như thế nào.

Phân loại kiến thức theo mục đích sử dụng

Đây là cách phân loại theo level. Cuộc đời của bạn giống như một hành trình. Để đi đúng hướng và tới đích, bạn cần:

1. Bản đồ, la bàn: Đây chính là kiến thức định hướng chính, từ đó mới tạo lập nên tất cả.
2. Con đường: Đây là kiến thức nền tảng, từ đó bạn bắt đầu triển khai rõ hơn định hướng của mình.
3. Phương tiện: Đây là kiến thức thực hành. Nơi bạn trực tiếp đi tới đích bằng các bước, sau khi vẽ ra con đường.
4. Cỏ và hoa: Đây là kiến thức giải trí, nó làm chuyến đi của bạn tươi đẹp hơn, màu sắc hơn.

Mọi thông tin hằng ngày bạn tiếp nhận, đọc được đều có thể coi là kiến thức. Chỉ là nó cần được phân loại vào nhóm nào. Ví dụ về những bài do tôi viết để bạn hình dung:

1. Kiến thức định hướng: Hiểu rõ bản chất của hạnh phúc
2. Kiến thức nền tảng: Đọc sách, đọc thông tin cho hiệu quả hơn.
3. Kiến thức thực hành: Cách sử dụng chỉ số RSI trong giao dịch dài hạn.
4. Kiến thức giải trí: Truyện: Hãy để em là hoa cúc.

Kiến thức giải trí và kiến thức thực hành thường rất hấp dẫn. Một thứ mang tới sự giải trí, thoải mái tức thì. Một thứ thì hứa hẹn kết quả nhanh chóng. Nó khiến người ta lười biếng và ghét bỏ kiến thức định hướng và nền tảng. Nếu nhìn từ trên cao, chẳng khác khi tiếng còi vang lên, đa số vứt bản đồ, la bàn sang một bên. Họ vội vã leo lên ngựa để đi. Nhưng đi đâu? Đi như thế nào? Thôi kệ, ngắm hoa bên đường đã.

Điều này vô cùng tai hại, nó khiến bạn không thể đi được xa, lạc lối và thậm chí là sụp đổ. Tôi muốn chắc chắn với bạn rằng, từ hoạt động nhỏ nhất tới cả cuộc đời, đều cần tuân thủ quy trình này. Ngoài ví dụ đi đường, hãy thử hình dung xây một căn nhà. Vẫn phải từ mục đích sử dụng (định hướng) mới tạo thành được bản thiết kế (nền tảng). Sau đó vẫn phải xây dựng (thực hành) và trang trí mới hoàn thiện được.

Bạn xây cuộc đời mà không có mục đích, thiết kế cũng như căn nhà đó thôi. Thiếu đi một bước, căn nhà vẫn có thể được xây chứ. Nhưng nó sẽ có vô cùng nhiều khiếm khuyết. Còn tệ hơn thì là nứt gãy, đổ sập – dù không nhiều (Chính là những người lạc lối trong tù tội). Phổ biến là những căn nhà phong cách thích thì xây, như chính cuộc đời đa số.

Người ta rất khó nhận ra điều này từ sớm. Rất ít ai ngay từ đầu đã có sẵn định hướng và nền tảng tốt. Phần lớn chúng ta bắt đầu bằng sự chơi vơi và mò mẫm, cứ thế đi một cách tự phát. Chỉ đến khi đã đi đủ xa, đã thấy mệt, thậm chí lạc lối… người ta mới dừng lại, ngẩng đầu và tự hỏi: Mình đang đi đâu thế này?

Cùng nhau đặt những câu hỏi về thực tế cho bản thân mình:

1. Bạn đã có định hướng cuộc đời chưa?
2. Bạn đã có nền tảng cho mục tiêu thành công, hạnh phúc chưa?
3. Bạn đã thực hành tiến tới sống tốt hơn chưa? Cái này tôi có thể trả lời hộ: Rồi, khá nhiều là khác
4. Bạn đã giải trí, thường thức cuộc đời chưa? Cái này tôi cũng trả lời hộ luôn: Thừa quá, thừa tới mức chặt cả hành lý.

Như vậy vấn đề của đại đa số là: Định hướng không rõ ràng. Nền tảng cực yếu ớt, thực hành theo một khía cạnh tạm được. Giải trí và gia vị lại đang quá nhiều.

Tôi không chỉ đề cao tính định hướng (mục đích, bản vẽ của căn nhà). Tôi cũng rất đề cao tính thực hành, bởi từ 2 thứ kia, chúng ta vẫn không có nhà để ở nếu không xây. Tôi chỉ muốn nhấn mạnh tính tuần tự của việc học các kiến thức.

Nó đảm bảo công trình xây xong mượt mà và bền vững. Thực tế có thiết kế bạn mới biết chọn vật liệu nào, có đường bạn mới biết cần đóng tàu hay mua ngựa. Có định hướng mới tạo nên nền tảng, có nền tảng mới thực hành vững, có thực hành rồi thì giải trí mới trọn vẹn.

Dành thêm một chút thời gian nữa, thử nhìn lại xem mỗi ngày bạn nạp vào đầu những gì. Tin tức giật gân, drama, video giải trí, vài câu chuyện bên lề… Có đúng là đa phần vẫn là kiến thức giải trí, chỉ để trang trí cho cuộc đời phải không?

Định hướng và nền tảng thì đúng là hơi buồn ngủ, bởi tính chất lý thuyết của nó. Nhưng ít nhất, cũng nên nạp thêm chút kiến thức thực hành. Hoặc cùng lúc, nạp đồng thời 3 nhóm trên.

Chính xác hơn nữa, thiếu gì thì học nấy. Mọi thứ còn quá mông lung và mù mờ, hãy bắt đầu với định hướng và nền tảng. Từ đó bạn sẽ chọn được kiến thức thực hành, và tự thực hành. Chậm nhưng siêu chắc.

Phân loại kiến thức theo lĩnh vực

Đây là cách phân loại căn bản nhất. Nó là cách các hiệu sách tạo ra từng khu vực sách riêng biệt.

1. Kiến thức để sinh tồn
2. Kiến thức để thành công, hạnh phúc
3. Kiến thức để đầu tư, tăng thu nhập
4. Kiến thức để giữ hạnh phúc gia đình…

Sẽ không kể hết được nếu ta phân loại theo nhóm lĩnh vực. Đó chính là những mục đích cụ thể nhất trong cuộc đời của bạn. Nó giúp bạn lựa chọn chính xác các loại thông tin cần đọc.

Nhưng có một nguyên tắc cho bạn, sau khi xác định chính xác được lĩnh vực, vẫn cứ phải tìm lần lượt: Định hướng => Nền tảng => Thực hành.

Ví dụ: Bạn đã hiểu rằng nhu cầu của mình là học đầu tư (Chọn lĩnh vực cụ thể). Bạn không nên lao vào ngay: Hướng dẫn chọn cổ phiếu an toàn (Thực hành). Hãy bắt đầu trước ở: Tại sao cần đầu tư, khi nào nên đầu tư, tương quan của thu nhập và tài sản (định hướng). Sau đó tới: Cấu trúc giá của cổ phiếu, động cơ tăng giá của cổ phiếu (nền tảng).

Như vậy bạn sẽ có kiến thức một cách HỆ THỐNG. Vững chắc và thực sự bền bỉ, nó là cách khiến lộ trình của bạn hiện ra rõ hơn cả Google map. Kiến thức là rất quan trọng, nhưng kiến thức được hệ thống, bài bản sẽ có sức mạnh gấp 100 lần. Bởi nó kéo sát nhất từ kiến thức thành hiệu quả.

Bạn thấy bài viết này không, nó chính là một loại kiến thức nền tảng. Sau khi có nó rồi, mỗi khi gặp vấn đề gì cần xử lý hay học hỏi, bạn cũng thực hiện đúng một quy trình đúng: Định hướng -> Nền tảng – > Triển khai. Tất cả đều cải thiện, đó chính là sức mạnh khi nắm được nền tảng.

Ngoài ví dụ đầu tư quen thuộc, tôi thêm luôn 2 ví dụ nữa:

Học ngoại ngữ: Định hướng là xác định học để làm gì (du học, công việc, hay chỉ du lịch). Nền tảng là nắm ngữ pháp, phát âm, vốn từ gốc. Sau đó mới triển khai vào các tình huống thực hành: viết email, nói chuyện, đọc tài liệu chuyên ngành.

Rèn sức khỏe: Định hướng là bạn muốn khỏe để làm gì (tăng cơ, giảm cân, hay sống lâu bền). Nền tảng là hiểu dinh dưỡng, nhịp sinh học, nguyên tắc tập luyện. Sau đó mới triển khai bằng bài tập cụ thể: gym, chạy bộ, yoga.

Về cơ bản, tôi có cho bạn cả 3 nhóm: Định hướng, nền tảng, và thực hành. Tuy nhiên, bạn vẫn phải tự làm bước cuối cùng, ví dụ: Click lệnh buy trong đầu tư.

Lời Kết

Hãy nghiêm túc nhìn lại bản thân ngay lúc này:

1. Bạn đang muốn giải quyết vấn đề ở lĩnh vực nào?
2. Bạn đang thiếu Định hướng, Nền tảng, hay cách Thực hành chi tiết?

Xác định chỗ thiếu hụt, ghi lại nó, và bắt đầu học một cách hệ thống (tuần tự: Định hướng → Nền tảng → Thực hành).

Hãy biến chuyến đi của bạn thành một cuộc hành trình có bản đồ. Bạn sẽ tiến chắc và mạnh mẽ còn hơn cả một cỗ xe tăng.